„Tajemnice FIFA” to demaskatorski serial Netfliksa, który dokumentuje nadużycia Międzynarodowej Federacji Piłki Nożnej. Prezentujemy pięć punktów zwrotnych w jej historii

Serial Netfliksa pokazuje jak zmieniała się FIFA, od narodzin tej inicjatywy aż do czasów współczesnych, kiedy usiłuje poradzić sobie z dekadami nadużyć i defraudacji. Daniel Gordon, czyli twórca dokumentu, rozmawia z wieloma osobami z Federacji, a także prowadzi własne śledztwo dziennikarskie. Przedstawia konkretne osoby, które zrujnowały dziedzictwo Federacji i sprawiły, że stała się ona zaprzeczeniem idei leżącej u podstaw jej stworzenia.

1.FIFA jako organizacja działająca na rzecz dobra

Dzisiaj trudno w to uwierzyć, ale FIFA powstała w 1904 roku jako organizacja, która poprzez sport miała pomagać najuboższym społecznościom w walce o poprawę warunków życie. Co ciekawe, idea aby amatorzy aktywnie uprawiali sport była jednym z podstawowych założeń. „Piłka na rzecz dobra” – takie motto sformułowali twórcy instytucji w 1904. I działo się tak do 1974, kiedy rozpoczęła się era João Havelange'a, który doprowadził do jej upadku poprzez wybór swojego następcy.

Warto jednak zaznaczyć, że sam przyczynił się do rozwoju łapówkarstwa na najwyższych szczeblach, a Blatter rozwinął ten proceder na skalę niewyobrażalną. João Havelange, brazylijski działacz sportowy, został prezydentem Federacji w 1974 (pokonując Stanleya Rousa) jako przeciwnik apartheidu i angażowania RPA w rozgrywki, które organizowała FIFA, co przysporzyło mu wielu zwolenników. Gwarantował rozwój struktur piłkarskich w Afryce, co w tamtym momencie było decyzją wzbudzającą duży szacunek. Niestety wstępnie deklarowane ideały zaprzedał pozwalając rozwijać pod swoimi rządami organizację, o której mówi się dzisiaj, że „działała jak organizacja przestępcza”.

2.Sepp Blatter i jego spuścizna, czyli „futbol stał się produktem”

Blatter był prawą ręką João Havelange'a i jako sekretarz generalny FIFA miał olbrzymią wiedzę o jej funkcjonowaniu, zwłaszcza że Havelange przez większą część roku przebywał w Brazylii podczas gdy siedziba FIFA mieściła się w Szwajcarii, dokładnie w Zurychu. Blatter pilnie uczył się struktury Federacji i miał wiele pomysłów na jej rozwój.

W 1976 FIFA w ogóle nie miała pieniędzy i pomysłów, jak je zdobyć. Blatter poszukał sponsorów i zrobił to w sposób tak spektakularny, że po namówieniu Coca-Coli, sam zgłosił się do niego Adidas i KLM, a następnie kolejne wielkie koncerny. Jak mówią dzisiaj dziennikarze i działacze sportowi, w tamtym momencie „na FIFA spadł deszcz pieniędzy”. João Havelange poczytywał sobie to jako własny sukces, w końcu to on zatrudnił Blattera.

Mundial w 1978, który zorganizowany został w Argentynie, dzisiaj traktowany jest jako pierwszy akt korupcyjny w historii organizacji. Mistrzostwa odbyły się w kraju rządzonym przez dyktatora, a dziennikarze podkreślają, że świadomość iż niedaleko stadionu, w budynkach rządowych torturowani i więzieni byli ludzie, nie jest to wybaczenia ani do zapomnienia. Już wtedy, z powodu kontekstu, wydarzenie to przyrównywano do olimpiady w Berlinie z roku 1936. Również przygotowania do mundialu w Katarze zestawiane są na liście niechlubnych decyzji, które podjęła FIFA nie zachowując przy tym żadnej transparentności.

3.Sportwashing w pełnej krasie

Działania FIFA, które 27 maja 2015 doprowadziły do licznych aresztowań decydentów Federacji zainicjowane zostały już w 1981, kiedy Blatter został sekretarzem generalnym. Wraz z Horstem Dasslerem, prezesem Adidasa uczestniczyli w, oficjalnie powołanej przez Niemca, działalności firmy ISL (International Sport and Leisure), która wspierała finansowo Federację, równocześnie zyskując prawa do emisji telewizyjnych i działań marketingowych wokół Pucharu Świata. Gdy upadła w 2001 roku z debetem w postaci 153 milionów funtów, siedem lat później rozpoczęło się śledztwo badające defraudację i fałszowanie dokumentów.

Gdy w czerwcu 1998, „cesarz FIFA” czyli João Havelange przymuszony przez Blattera, rezygnował z pełnienia funkcji prezydenta, wszystko co najgorsze dla Federacji, miało dopiero nadejść. Plany Blattera, aby angażować w mundial kraje afrykańskie oraz azjatyckie przybierały na sile, ale to w jaki sposób zjednywał głosujących na koncepcję mundialu w Republice Południowej Afryki (2010) było co najmniej dyskusyjne. Co ciekawe, w serialu wypowiadają się nie tylko dziennikarze, publicyści, ale też działacze którzy w FIFA mieli moc decyzyjną. Wywiadu udziela także sam Blatter, jak i członkowie federacji krajów, wokół których wybuchły skandale odnośnie rozliczania środków pozyskiwanych z FIFA, a także wywierania presji na nią.

Z perspektywy czasu specjaliści podkreślają, że mundial w 2018 nie powinien odbywać się w Rosji, a w Anglii, która była na to wydarzenie najlepiej przygotowana. Z kolei tegoroczny Puchar Świata w Katarze jest ze wszech miar złą decyzją, jedyną właściwą był wybór Stanów Zjednoczonych, mających odpowiednie zaplecze i infrastrukturę już w 2009. Ameryka nie musiałaby przygotowywać się „od zera” do takiego wydarzenia. W trzecim odcinku serialu poznajemy kulisy zwycięstwa Kataru i ten odcinek stanowi komentarz do tego, co aktualnie dzieje się na mundialu.

4.Chuck Blazer i Jack Warner. Źli doradcy czy bohaterowie?

Wokół Blattera od lat 80. gromadziły się osoby, które w 2015 otrzymały dożywotni zakaz współpracy i działań na rzecz FIFA. Jedną z takich osób był amerykański działacz Chuck Blazer, który nie ukrywał swojego głównego celu, czyli zarabiania pieniędzy (co paradoksalne, początkowo uchodził za bohatera mediów i informatora, który zareagował na nieprawidłowości w FIFA, w rzeczywistości współpraca to był warunek FBI, aby uniknął 100 lat więzienia).

Jego współpraca z CONCACAF (Konfederacja Piłki Nożnej Ameryki Północnej, Środkowej i Karaibów) budzi wiele wątpliwości, zwłaszcza że dziś wiadomo iż od początku nacechowana była korupcją. Wystarczy wspomnieć tylko jeden incydent, aby pokazać, jak daleko był gotów się posunąć, żeby osiągnąć cel. Zaangażował Nelsona Mandelę w podróż na wydarzenie FIFA, podczas którego ogłoszone zostało, że RPA będzie organizatorem mundialu w 2010. Z kolei, już w trakcie samego mundialu, rodzina Mandeli skarżyła się mediom na to, ze FIFA wywiera na nich presję, aby 91-letni Mandela pojawił się na meczu finałowym, ponieważ jego nieobecność na inauguracji była źle widziana.

Chuck Blazer i Jack Warner skorumpowali do cna CONCACAF (Konfederacja Piłki Nożnej Ameryki Północnej, Środkowej i Karaibów), co wspominają piłkarze tamtejszej Federacji, którzy za udział w mundialu otrzymali po 800 dolarów.

5. Nowa władza. Serial Daniela Gordona demaskuje największych graczy

Czarne chmury nad Blatterem zebrały się po raz pierwszy w 2002, gdy jego sekretarz generalny odkrył nadużycia szefa i poszedł z tym do mediów. Niestety FIFA działając jak organizacja mafijna, zamiotła sprawę pod dywan, a Michel Zen-Ruffinen już wówczas nawoływał do tego, aby FIFA działała bardziej transparentnie.

Amerykańscy prokuratorzy Loretta Lynch i James Comey, w 2015 rozpoczęli śledztwo związane z przestępstwami działaczy FIFA, ale po latach widzimy, że winnych albo nie znaleziono (Blazer zmarł w 2017 zanim usłyszał wyrok), albo ukarano tylko w wymiarze etycznym (Blatter i Platini), albo nie ukarano wcale (Jack Warner nie opuszcza Trynidadu i Tobago w obawie przed aresztowaniem). Czy nowe władze FIFA (z prezydentem Giannim Infantino na czele) coś zmienią? W Katarze zginęły tysiące robotników podczas budowy stadionów więc wydaje się, że rewolucji nie będzie. Mundial nie doczekał się masowego bojkotu.